فشارخون بالا
در این بخش به مطالب علمی در رابطه با تعریف فشارخون بالا، شیوع آن، روش اندازه گیری، انواع فشارسنج ها، تشخیص، درمان های دارویی و غیردارویی، شیوه صحیح پیگیری و … می پردازیم.
برای مشاهده ویدیو هر یک از موارد زیر کافیست بر روی عکس مربوطه کلیک کنید.
کلیات و تعاریف
فشارخون چیست؟
بدن انسان دارای شبکه وسیعی از رگ ها برای خونرسانی به سلول ها و اعضای بدن می باشد. خون داخل رگ ها برای حرکت در جهات مختلف از مغز گرفته تا نوک انگشتان پا نیاز به نیروی محرکه ای داشته که باعث جریان خون در رگ ها شود. این نیروی محرکه توسط پمپاژ عضله قلب برقرار می شود و به فشار ایجاد شده ناشی از آن در داخل رگ ها “فشار خون” می گویند.
تغییرات فشارخون در طول شبانه روز
فشار خون طبیعی انسان در طول شبانه روز دارای نوسان است و بسته به شرایط محیطی، بیماری، استرس و … بالا یا پایین می رود. بعنوان مثال فشارخون در شب در زمان خواب پایین تر و موقع فعالیت و عصبانیت بالاتر از میانگین روزانه است. انتظار داشتن یک فشارخون ثابت در طول روز یک انتظار اشتباه است!
اگر میانگین فشارخون بطور پایدار و مزمن بالاتر از حد طبیعی باشد، این یک بیماری محسوب شده که به آن فشارخون بالا می گویند. دقت کنید که حتی بیماران فشارخونی هم دارای نوسان فشارخون در طول شبانه روز هستند.
مقدار فشارخون
فشارخون را با استفاده از دستگاه های فشارسنج بصورت عددی بر حسب میلیمتر جیوه گزارش می کنند که دارای دو بخش است:
فشار بالا یا سیستولی (SYS): فشارخون درون رگ ها در زمان انقباض و پمپاژ قلب را فشار سیستولی می گویند که در واقع حداکثر فشار وارد شده به دیواره رگ ها می باشد.
فشار پایین یا دیاستولی (DIA): فشارخون درون رگ ها در زمان استراحت قلب (بین دو ضربان قلب) را فشار دیاستولی می گویند که در واقع حداقل فشار وارد شده به دیواره رگ ها می باشد.
هرکدام از این فشارها در شرایط مختلفی می توانند تغییر کنند و بالا بودن مزمن و پایدار هرکدام از آنها فشارخون بالا تلقی می شود.
تعریف فشارخون بالا
بر اساس آخرین گزارش انجمن قلب آمریکا فشار خون بالا به فشاری گفته می شود در چند نوبت با روش صحیح اندازه گیری و با فشارسنج مناسب دارای فشار سیستولی بالاتر از 130 یا دیاستولی بالاتر از 80 میلیمتر جیوه باشد.
شیوع، علائم و علل فشارخون بالا
شیوع فشارخون بالا
فشارخون بالا یکی از بیماری ها و عوامل خطر قلبی شایع در دنیا محسوب می شود. طبق آخرین آمار در ایران تقریبا از هر 4 نفر 1 نفر مبتلا به فشارخون بالا است! متاسفانه طبق آخرین آمار در تهران، تقریبا 30% بیماران فشارخونی از بیماری خود بی اطلاعند!
علائم فشارخون بالا
متاسفانه شایع ترین علامت فشارخون “بی علامتی” است!
یعنی بیمار هیچگونه شکایتی در کار های روزمره نداشته و تا توسط پزشک چک نشود متوجه فشارخون بالای خود نمی شود.
با این حال بعضی افراد مبتلا به فشارخون بالا با علائم غیراختصاصی و مبهمی به پزشک مراجعه می کنند.
- تهوع و استفراغ
- سردرد
- درد سینه
- ضعف و خستگی
- سرگیجه
علل فشارخون بالا
فشارخون بالا علل مختلفی دارد که به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
علل اولیه فشارخون بالا
فشارخون بالا در این گروه معمولا ناشی از تجمع تعدادی از عوامل خطر قلبی است که هرکدام به تنهایی باعث بالا رفتن فشارخون می شوند و در کنار یکدیگر بیمار را مبتلا به فشارخون بالا می کنند. این عوامل عبارتند از چاقی، رژیم غذایی ناسالم و پر نمک، زندگی بی تحرک، مصرف سیگار، ژنتیک و سابقه خانوادگی و …
علل ثانویه فشارخون بالا
فشارخون بالا در این گروه معمولا ناشی از یک عامل مشخص و بخصوص بوده که در بعضی موارد حتی ممکن است با برطرف کردن آن فشارخون بالا هم کنترل شود و به حالت طبیعی بازگردد. این عوامل عبارتند از برخی داروها و مواد تزریقی، بیماری های غده فوق کلیه، اختلالات غده تیروئید، تنگی شریان های کلیه و …
بررسی فشارخون بالا
طبق آخرین توصیه های انجمن قلب آمریکا و اروپا، بهتر است فشارخون بیماران در هر مراجعه به پزشک چک شود. بصورت حداقلی لازم است که تمام افراد بالای 18 سال حداقل سالی یکبار توسط پزشک از نظر فشار خون بالا چک شوند. افرادی که دارای عوامل خطر قلبی هستند مثل دیابت، مصرف سیگار، بیماری های زمینه ای و … بررسی فشارخون باید در فواصل کوتاه تری نسبت به افراد عادی صورت گیرد.
شرایط و نحوه اندازه گیری فشارخون
تشخیص فشارخون بالا
در صورتیکه فشارخون فرد در چند نوبت اندازه گیری بالاتر از 130 روی 80 میلیمتر جیوه باشد، بیمار به فشارخون بالا مبتلا است.
دقت کنید که در این اندازه گیری ها باید حتما
1- از دستگاه فشارسنج مناسب استفاده شده
و
2- به شیوه صحیح و در شرایط مناسبی اندازه گیری شده باشد.
دستگاه فشارسنج مناسب
اندازه گیری فشارخون با فشارسنج های جیوه ای و عقربه ای نیاز به گوشی پزشکی و مهارت و دانش پزشکی دارد. لذا برای کار با آن برای تمامی افراد ساده نیست. فشارسنج های دیجیتالی معمولا دارای دو نوع بازویی و مچی هستند. دقت اندازه گیری معمولا در انواع بازویی بالاتر از مچی بوده و توصیه می شود بیماران حدالامکان از فشارسنج دیجیتال بازویی استفاده کنند. در این نوع فشارسنج ها کافیست بیمار بازوبند را دور بازوی خود در بالای آرنج بسته و دکمه روشن یا شروع دستگاه را فشار دهد.
شیوه صحیح اندازه گیری فشارخون
زمان اندازه گیری فشار خون
فشارخون در منزل باید همیشه در شرایط عادی و طبیعی بیمار اندازه گیری شود.
اندازه گیری فشارخون در حالت
گرسنگی
بلافاصله بعد از غذا
بلافاصله بعد از بیدارشدن از خواب
عصبانیت
استرس
سردرد
مریضی و …
ارزشی نداشته و نباید مبنای تغییر داروها باشد.
نکات قبل از اندازه گیری فشار خون
از حدود نیم ساعت قبل نباید غذا، چای، قهوه، الکل یا سیگار مصرف کنید.
از حدود نیم ساعت قبل نباید ورزش، فعالیت سنگین و پله بالا و پایین کردن داشته باشید.
قبل از اندازه گیری فشارخون دستشویی رفته باشید و مثانه از ادرار خالی باشد.
قبل از اندازه گیری فشارخون حداقل به مدت 5 دقیقه بر روی صندلی نشسته، تکیه بدهید و آرامش داشته باشید.
نکات حین اندازه گیری فشار خون
روی صندلی نشسته و تکیه دهید. دست را بر روی میز یا دسته صندلی گذاشته بطوریکه کاف فشارسنج همسطح با قلب باشد.
کاف فشارسنج بهتر است روی لباس بسته نشود یا نهایتا بر روی لباس نازکی روی بازو بسته شود.
کاف فشارسنج را نباید خیلی شل یا خیلی محکم بسته باشید. دست چپ و راست تفاوتی نداشته ولی سعی کنید همیشه فشار را از یک دست بگیرید.
کف پاها را بر روی زمین بگذارید و پاها را روی هم نیندازید.
در حین اندازه گیری فشارخون نباید صحبت کنید یا تکان بخورید.
